طرحواره چیست؟

طرحواره چیست؟
طرحواره در حوزه های پژوهشی مختلفی به کار برده شده و به طور کلی به معنای ساختار (Structure)، قالب ( Framework) و چارچوب (Outline) تعریف شده است.
در روانشناسی به طور گسترده در حوزه شناختی تاریخچه برجسته و غنی دارد و به عنوان قالبی در نظر گرفته می شود که بر اساس واقعیت یا تجربه شکل می گیرد تا به افراد کمک کند تجارب خود را تبین کنند. طرحواره ها در خلال دوران کودکی و نوجوانی شکل می گیرند و بارها و بارها در طی زندگی فعال و تکرار می شوند. و به سبب سخت تر شدن در طول زمان، انعطاف پذیری شان نیز کمتر می شود. در واقع طرحواره ها نیاز به هماهنگی شناختی را تقویت می کنند. یعنی با وجود اینکه می دانیم خیلی از افکار و باورها نادرست هستند و منجر به ناراحتی می شوند اما چون با آنها احساس راحتی داریم از آنها استفاده می کنیم. طرحواره ها به دو دسته سازگار و ناسازگار تقسیم می شوند.

طرحواره های ناسازگار سازه های روان نشاختی مشتمل بر باورهای افراد درباره خودشان، دنیا و افراد دیگر است. طرحواره های ناسازگار اولیه الگوهای شناختی خودآسیب رسانی هستند که در ابتدای رشد و تحول در ذهن فرد شکل گرفته اند و در مسیر زندگی تکرار می شوند.
بنابراین می توان گفت؛ طرحواره ها الگوها یا درون مایه های عمیق و فراگیرند، از خاطرات، هیجان ها، شناختواره ها، احساسات بدنی و تصاویر ذهنی تشکیل شده اند، در دوران کودکی یا نوجوانی شکل گرفته اند، در مسیر زندگی تداوم می یابند، در رابطه با خود و دیگران هستند و به شدن ناکارآمد، زیانبار و اثرات منفی بر ابعاد مختلف زندگی دارند.
طرحواره ها ریشه های افکار هستند. محتوای شناختی طرحواره ها Coreblifs هستند. تفاوت با Coreblifs این است که طرحواره علاوه بر محتوای شناختی شامل خاطرات، هیجان ها، احساس های بدنی و تصاویر ذهنی هم می شود.
نکته مهم در طرحواره ها این است که طرحواره های ناسازگار برای بقای خود به شدت می جنگند. و افراد آنها را به عنوان حقایق می نگرند و بنابراین سعی نمی کنند که آنها را به بوته آزمایش بگذارند. رها کردن طرحوراره ها مستلزم چشم پوشی کردن از امنیتی است که در پناه طرحواره بدست آمده است. بنابریان علیرغم آسیبی که طرحواره به فرد می زند اما چون به فرد قدرت پیش بینی و اطمینان آفرینی می دهد، فرد در پناه آن احساس امنیت می کند و برایش شرایط آشنا و مانوس ایجاد می کند.
دکتر سمانه مختاری